درباره زنده‌یاد کامبیز درمبخش، کارتونیست نام‌آور ایرانی | خداحافظ مرد ایده‌های ناتمام

شهرآرانیوز - هر ساختمانی روی ستون و پایه‌ای استوار است و هر خیمه‌ای که بر پاست، دیرکی دارد. اگر آن ستون و دیرک را از میان بردارند، نه از خیمه خبری هست و نه از خیمه‌نشین. آن‌وقت از ساختمان و خرگاه چیزی جز آوار غم‌زده و ملول نمی‌ماند. شاید میخ‌ها و لته‌های دور و بر خیمه را تعویض کنند و جایشان را با چیز‌های جدید پر کنند. ولی دیرک را دست به دست و نسل به نسل با خودشان به هر جایی می‌برند. تحمل بار چادر را روی دوش هر تکه چوبی، هرچند قوی و جوان نمی‌گذارند.

برای تحمل این مسئولیت، باید کهنه و قیراندود و چغر بود و این میسر نمی‌شود، مگر با گذر ایام. برای همین است که آدم‌هایی که عمرشان را صرف اعتلای هنر و فرهنگ این مملکت کرده‌اند را عزیز می‌داریم و روی دست می‌بریم. آن‌ها دیرک خیمه فرهنگ و هنر ما هستند. دیرک‌هایی که بیماری کرونا یکی‌یکی دارد از روی سرمان می‌کشد. «کامبیز درمبخش» را کمتر کارتونیست و کاریکاتوریستی پیدا می‌شود که نشناسد.

اصلا کمتر آدم هنردوست و هنرمندی –در هر زمینه‌ای- پیدا می‌شود که دست‌کم یک کار از او ندیده باشد و یا یک‌بار اسمش به گوشش نخورده باشد. یکی از آدم حسابی‌های مملکت و یکی از ستون‌های هنر‌های تجسمی، یکی از آن‌هایی که هر خطش کلاس درس بود و چراغ‌دار راه جوان‌تر‌ها و چتر آن‌ها زیر باران مصائب به حساب می‌آمد. یکی از آن‌هایی که آدم دلش نمی‌آید فکر کند جهان بعد او چه شکلی خواهد بود. یکی از آن‌هایی که در دهان نمی‌چرخد بگویی خدا رحمتش کند و افعال را به صورت گذشته برایش استفاده کند.

خبر فوت «کامبیز درمبخش» به دلیل عوارض بیماری کرونا، به قدری ناگوار بود که جامعه کارتون و کاریکاتور، تا چند ساعت اول اصلا باور نمی‌کرد چه سایه‌ای از سرش بلند شده است. باور نمی‌کردیم که کسی که تا همین چند روز قبل با او صحبت می‌کردیم و به کارهایش استناد می‌کردیم به رحمت خدا رفته باشد. البته که آن خطوط صاف و قدرتمند، آن آدمک‌های بی‌چهره و در موقعیت‌های سوررئال، آن ایجاز در گفتار و رفتار و آن اعجاب در ایده‌های ناب، هرگز از میان ما نمی‌رود. ولی دیدن آثار بی‌شمار جدیدش را از دست داده‌ایم.

آثاری که می‌شد چند سال و به قدر چند هزار دیگر ازشان دید و لذت برد. ولی انگار کرونا بخیل است. این‌همه که گفتیم فقط بخش کوچکی از درمبخش بود. از ما برنمی‌آید که این آدم را کوچک‌تر از اندازه‌اش نشان بدهیم. به همان اندازه که ما نمی‌شناسیمش و دوستش داریم، بزرگ‌تر است.

آدم‌ها را به قدر اندازه خودشان باید دید. به همان اندازه‌ای که در ذهن هنرمندان و کارتونیست‌های جهان است. به قدر تأثیری که روی نسل‌های هم‌دوره خودش و نسل‌های بعدی می‌گذارد و به قدر آرزوی تمام کسانی که می‌خواستند مثل او بشوند. به همان اندازه بزرگ است. وگرنه، با گفت و نوشت قرار نیست اتفاقی در این برج سنگی و محکم هنر تجسمی بیفتد. کامبیز درمبخش متولد ۱۳۲۱ شیراز بود. او فارغ‌التحصیل هنرستان هنر‌های زیبای تهران و در کار خود صاحب سبک بود. درمبخش از ۱۴ سالگی همکاری خود را با نشریات ایرانی از جمله توفیق شروع کرد و با دیگر مطبوعات ایرانی و خارجی همچون نیویورک تایمز، اشپیگل، نبل اشپالتر و خیلی‌های دیگر کارش را ادامه داد.

در مجموع بیش از ۶۰ سال با مطبوعات صاحب‌نام ایران و جهان، همکاری مستمر داشت و مدتی نیز در دانشکده هنر‌های زیبا، دانشگاه تهران، کاریکاتور را تدریس کرد. این هنرمند بیش از ۵۰ نمایشگاه انفرادی در داخل و خارج از کشور برگزار کرد و در ۱۰۰ نمایشگاه جمعی داخلی و خارجی حضور داشت. او برنده جایزه از بزرگ‌ترین و معتبرترین مسابقات بین‌المللی کاریکاتور ژاپن، آلمان، ایتالیا، سوئیس، بلژیک، ترکیه، برزیل، یوگسلاوی و چندین جایزه بین‌المللی جنبی دیگر و داور چندین نمایشگاه بزرگ بین‌المللی کاریکاتور بود.

بسیاری از آثار او به موزه‌های معتبر دنیا راه پیدا کرده است. از جمله در موزه هنر‌های معاصر تهران، فرهنگستان هنر، خانه صبا، کتابخانه ملی، موزه سندیکای گرافیست‌های ایران، موزه آوینیون پاریس، موزه کاریکاتور بازل در سوئیس، موزه کاریکاتور گابروو در بلغارستان، موزه هیروشیما در ژاپن، موزه ضد جنگ یوگسلاوی، موزه کاریکاتور استانبول در ترکیه، موزه کاریکاتور ورشو در لهستان و مجموعه شهرداری شهر فرانکفورت آلمان.

او تا آخرین لحظه به هنر کارتون و کاریکاتور عشق ورزید و آخرین نمایشگاه گروهی‌اش هم‌چنان در خانه کاریکاتور برپاست. او در بعدازظهر ابری روز شنبه، رخت از میان ما بربست و به سفری بی‌بازگشت قدم گذاشت و دوشنبه در خانه ابدی اش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) آرام خواهد گرفت. در ادامه به سراغ ۴ هنرمند رفته‌ایم که درنهایت نوشتاری از سیدمسعود شجاعی طباطبایی و گفتار‌هایی از حسین نیرومند، علی درخشی و بهمن عبدی در سوگ مرحوم درمبخش پیش روی شماست.

شهره به خوش‌خلقی و مهربانی

سید مسعود شجاعی طباطبایی
کاریکاتوریست و مدیر مرکز هنر‌های تجسمی حوزه هنری

خبر درگذشت هنرمند پیشکسوت و نامدار هنر کاریکاتور در ایران و جهان، استاد کامبیز درمبخش بسیار تلخ و تاسف انگیز است.

بدون شک جهان کاریکاتور یکی از اسطوره‌های تکرارنشدنی خود را از دست داد. مرحوم درمبخش از جمله معدود هنرمندان پرافتخار ایرانی است که آثارش در موزه‌های بزرگ دنیا و در معرض نمایش جهانی قرار گرفته است و جریان سازی و اثرگذاری او در هنر کاریکاتور در ایران و جهان زبانزد اهالی و کارشناسان هنری قرار دارد. این هنرمند فقید در طول زندگی حرفه‌ای خود، علاوه بر خلق آثار ماندگار، در میان سایر هنرمندان به خوش‌خلقی و مهربانی شهرت داشت.

حضور موثر و متواضعانه آن استاد معزز در اکثر جشنواره‌ها و مسابقات هنری، ضمن اعتباربخشی به آن رویدادها، انگیزه حضور شرکت‌کنندگان در آن رقابت‌ها را دوچندان می‌نمود. بی‌تردید فقدان آن هنرمند برجسته، خسرانی جبران‌ناپذیر برای جامعه هنری است.

ضمن عرض تسلیت به خانواده داغدار آن مرحوم و اهالی هنر، امید که روح بزرگش در حیات ابدی مورد رحمت واسعه الهی قرار گیرد.

روحش شاد و یادش گرامی باد!

یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان ایران

حسین نیرومند، طراح گرافیک و کارتونیست می‌گوید: متأسفانه کرونا رحم ندارد و این روز‌ها همچنان از جامعه هنری و آحاد مردم قربانی می‌گیرد و امروز هم یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان ایران را از ما گرفت. هنرمند بین‌المللی و شناخته شده در عرصه کارتون و طراحی که آثارش در بسیاری از موزه‌های هنری دنیا به نمایش درآمده و در بسیاری از نشریات معتبر دنیا چاپ شده است و کمتر هنرمند ایرانی توانسته به چنین منزلتی در دنیای هنر برسد.

او همچنین خاطرنشان می‌کند: خیلی‌ها کاریکاتور را هنر نمی‌دانند، چون ویژگی‌هایی که در هنر تجسمی است و مبانی زیباشناسی مانند سطح و رنگ و... چندان از سوی هنرمندان کاریکاتوریست به‌کار گرفته نمی‌شود. یعنی به زیبایی‌شناسی فرم دقت نمی‌کنند و بیشتر محتوا مدنظرشان است. ولی استاد درمبخش از معدود هنرمندان کاریکاتوریست دنیا بود که کارش کاملا هنرمندانه بود.

استادی تمام‌ناشدنی

بهمن عبدی، کارتونیست و کارگردان انیمیشن، کامبیز درمبخش را استادی تمام‌ناشدنی می‌داند و درباره او می‌گوید: چند سال پیش از موزه آقای پیکاسو در فرانسه بازدید کردم و دیدم که این مرد چقدر پرکار بوده و اثر خلق کرده است. بعد‌ها با خودم فکر کردم، استاد درمبخش نه تنها دست‌کمی از پیکاسو از لحاظ تعداد کار هنری نداشت، حتی بیشتر از پیکاسو اثر داشت و همچنان هم کار می‌کرد.

او با ابراز تأسف از درگذشت استادان بزرگ در پی ابتلا به کرونا یادآور می‌شود: ما یکی پس از دیگری استادانمان را از دست می‌دهیم و جایگزینی هم برایشان نداریم. امیدوارم خدا به استادانی که در قید حیات هستند طول عمر دهد. عبدی همچنین بیان می‌کند: کامبیز درمبخش یک استاد کامل هم در کارتون و هم در طراحی بود. من سال‌های سال از دو استاد سرمشق می‌گرفتم و همیشه در شهرستان که بودم آثارشان را کپی می‌کردم یکی از آن‌ها استاد غلامعلی لطیفی است که خدا طول عمر به ایشان بدهد و دیگری استاد درمبخش بود که بعد‌ها افتخار پیدا کردم از نزدیک هم ایشان را ببینم.

درﻣﺒﺨﺶ ذﻫﻨﺶ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺟﻮان ﺑﻮد

ﻋﻠﯽ درﺧﺸﯽ، ﮐﺎرﺗﻮﻧﯿﺴﺖ و ﮐﺎرﮔﺮدان اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ، ﺑـﺎ ﺑﯿـﺎن اﯾﻨﮑـﻪ ﮐﺎﻣﺒﯿـﺰ درﻣﺒﺨـﺶ اﺳـﺘﺎد ﭼﻨﺪﯾـﻦ ﻧﺴـﻞ از ﮐﺎرﺗﻮﻧﯿﺴـﺖ‌‎ﻫﺎی اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑـﻮد ﻣﯽ‌ﮔﻮﯾـﺪ: او ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺎ روﺣﯿـﻪ‌ای ﺑـﻮد و ﻣـﺪام در دﻓـتر ﮐﺎرش اﺗـﻮد می‌زد. ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽ‌ﮔﻔـﺖ ﺑﺎﯾـﺪ اﺛـﺮ ﺧﻠﻖ ﮐﺮد. ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ درﺧﺸـﯽ آﺛﺎر ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﺮﺣـﻮم درﻣﺒﺨـﺶ ﻫﯿـﭻ‌ﮔﺎه از ﻧﻈﺮ ﮐﯿﻔـﯽ اﻓﺖ ﻧﮑﺮد ﭼـﻮن ﺑﺎ اﻧﺮژی و اﻧﮕﯿﺰه ﮐﺎرﺗﻮن ﻣﯽ ﮐﺸـﯿﺪ و ذﻫﻨـﺶ ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺟﻮان ﺑﻮد. آﺛﺎر او ﻫﺮﮔﺰ در ورﻃـﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﯿﻔﺘﺎد و ذﻫـﻦ ﭘﻮﯾﺎﯾـﯽ داﺷـﺖ. اﯾـﻦ ﮐﺎرﺗﻮﻧﯿﺴـﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿـﻦ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻣﯽ‌ﮐﻨـﺪ: ﯾﮑـﯽ از اﻓﺘﺨﺎراﺗـﻢ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ اﺳـﺘﺎد درﻣﺒﺨـﺶ ﻫﻤﯿﺸـﻪ آﺛـﺎرم را ﭼـﻪ در زﻣﯿﻨـﻪ ﮐﺎرﺗـﻮن و ﭼـﻪ اﻧﯿﻤﯿﺸـﻦ ﻣﯽ‌دﯾﺪ و ﻧﻈﺮ ﻣﯽ‌داد و ﺑـﺎ ﭘﯿﺎم‌ﻫﺎﯾﺶ ﻣﻦ و اﻣﺜﺎل ﻣﻦ را دلﮔﺮم ﻣﯽ‌ﮐﺮد.